"1. Hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại chỗ gồm:

a) Sản phẩm gia công; máy móc, thiết bị thuê hoặc mượn; nguyên liệu, vật tư dư thừa; phế liệu, phế phẩm thuộc hợp đồng gia công theo quy định tại khoản 3 Điều 32 Nghị định số 187/2013/NĐ-CP;

b) Hàng hóa mua bán giữa doanh nghiệp nội địa với doanh nghiệp chế xuất, doanh nghiệp trong khu phi thuế quan;

c) Hàng hóa mua bán giữa doanh nghiệp Việt Nam với tổ chức, cá nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam và được thương nhân nước ngoài chỉ định giao, nhận hàng hóa với doanh nghiệp khác tại Việt Nam."

Theo đó, chỉ những trường hợp nêu trên mới được chấp nhận là xuất nhập khẩu tại chỗ. Cơ quan thuế sẽ căn cứ điều khoản này để tra xét các hồ sơ hoàn thuế hàng xuất khẩu có được xem là xuất khẩu tại chỗ hay không.

Điều đáng lưu ý là khái niệm "không có hiện diện tại Việt Nam" tại điểm c của điều khoản này. Theo khoản 5 Điều 3 Luật Ngoại thương số 05/2017/QH14 thì: "Thương nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam là thương nhân nước ngoài không có hoạt động đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam theo các hình thức được quy định trong pháp luật về đầu tư, thương mại, doanh nghiệp; không có văn phòng đại diện, chi nhánh tại Việt Nam theo quy định của pháp luật về thương mại, doanh nghiệp".

Như vậy, nếu bán hàng cho một doanh nghiệp hay cá nhân ở nước ngoài nhưng doanh nghiệp hay cá nhân đó là thành viên góp vốn tại một doanh nghiệp nào đó ở Việt Nam thì thương nhân đó được xem là "có hiện diện tại Việt Nam", sẽ không thuộc trường hợp được xuất khẩu tại chỗ quy định tại điểm c Khoản 1 Điều 86 Thông tư số 38/2015/TT-BTC .

Điều mà cơ quan thuế dễ phát hiện nhất trong hồ sơ hoàn thuế là hàng xuất khẩu tại chỗ cho công ty con của thương nhân nước ngoài tại Việt Nam

+ Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài xuất khẩu tại chỗ phải ký hợp đồng xuất khẩu, trong đó quy định rõ việc giao hàng tại Việt Nam theo chỉ định của người mua hàng là thương nhân nước ngoài;

+ Thương nhân Việt Nam hoặc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khác có nhu cầu nhập khẩu tại chỗ phải ký hợp đồng nhập khẩu với chính thương nhân nước ngoài đã ký hợp đồng mua hàng của doanh nghiệp xuất khẩu tại chỗ, trong đó quy định rõ việc giao hàng tại Việt Nam theo chỉ định của người bán hàng là thương nhân nước ngoài.

- Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được thực hiện nhập khẩu tại chỗ máy móc, thiết bị, dụng cụ, vật tư để tạo tài sản cố định, nguyên vật liệu cho sản xuất theo các điều kiện sau:

+ Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhập khẩu tại chỗ phải ký hợp đồng nhập khẩu với chính thương nhân nước ngoài đã ký hợp đồng mua hàng của thương nhân Việt Nam, trong đó quy định rõ việc nhận hàng tại Việt Nam theo chỉ định của người bán hàng là thương nhân nước ngoài.

+ Thương nhân Việt Nam hoặc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài xuất khẩu tại chỗ phải ký hợp đồng xuất khẩu, trong đó quy định rõ việc giao hàng tại Việt Nam theo chỉ định của người mua hàng là thương nhân nước ngoài;

Hiện nay, Điều 16 Luật thuế XNK số 107/2016/QH13 chỉ có quy định miễn thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu, vật tư, linh kiện nhập khẩu để SXXK, không có quy định miễn thuế đối hàng SXXK được nhập khẩu tại chỗ giữa hai doanh nghiệp nội địa.

Mặt khác, giữa loại hình SXXK và gia công xuất khẩu có nhiều điểm khác biệt nên sẽ có sự khác nhau trong chính sách thuế (hàng NK tại chỗ để gia công được miễn thuế nhưng hàng NK tại chỗ để SXXK không được miễn thuế, phải nộp trước - hoàn sau).

Cụ thể, hàng NK tại chỗ để gia công xuất khẩu cũng được xét miễn thuế bởi chính sách quản lý đối với loại hình này có một số đặc trưng sau đây: nguyên liệu nhập khẩu còn thuộc sở hữu của bên đặt gia công; giữa các bên chỉ có 01 hợp đồng duy nhất quy định việc nhập nguyên liệu và trả sản phẩm; sản phẩm gia công được xuất khẩu tại chỗ; cho phép thuê gia công lại; cho phép gia công chuyển tiếp giữa các hợp đồng (Điều 42, 43 Nghị định 69/2018/NĐ-CP ).

Trong khi đó, đối với loại hình nhập khẩu để SXXK, nguyên liệu sẽ thuộc sở hữu của doanh nghiệp Việt Nam sau khi nhập khẩu; việc nhập nguyên liệu và xuất sản phẩm thuộc 2 hợp đồng riêng; doanh nghiệp được quyền chủ động lựa chọn nguồn hàng (nhập từ nước ngoài, từ khu PTQ hoặc NK tại chỗ) cũng như phương án bán hàng (xuất bán cho khách nước ngoài hoặc xuất vào khu PTQ, xuất khẩu tại chỗ, thậm chí chuyển tiêu thụ nội địa).

Trường hợp là hàng XNK tại chỗ, nếu xuất xứ trên tờ khai XK tại chỗ được khai theo cấu trúc "#&KXĐ" thì trên tờ khai NK tại chỗ sẽ nhập mã "ZZ" tại chỉ tiêu "Mã nước xuất xứ" (Công văn số 2437/TCHQ-GSQL ngày 21/5/2021).

a) doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài hoặc xuất khẩu vào khu phi thuế quan, DNCX hoặc xuất khẩu tại chỗ theo chỉ định của thương nhân nước ngoài theo hợp đồng mua bán

b) Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (bao gồm cả DNCX) thực hiện quyền kinh doanh xuất khẩu hàng hóa có nguồn gốc mua trong nước.

Về địa điểm kiểm tra thực tế hàng hóa xuất, nhập khẩu, được xác định theo khoản 3 Điều 22 Luật Hải quan 2014.

+ Đối với hàng hóa xuất khẩu tại chỗ do chính doanh nghiệp sản xuất:

1. Hợp đồng xuất khẩu phải có điều khoản giao hàng tại Việt Nam

2. Bên nhập khẩu phải có hợp đồng nhập khẩu ký với cùng thương nhân đã ký hợp đồng xuất khẩu

+ Đối với máy móc, thiết bị tạo tài sản cố định và nguyên vật liệu nhập khẩu tạo chỗ:

1. Hợp đồng nhập khẩu phải có điều khoản nhận hàng tại Việt Nam

2. Bên xuất khẩu phải có hợp đồng xuất khẩu ký với cùng thương nhân đã ký hợp đồng với bên nhập khẩu, đồng thời phải có điều khoản giao hàng tại Việt Nam

Thủ tục hải quan đối với hoạt động XNK tại chỗ vẫn đang được thực hiện bình thường, chưa phát sinh vướng mắc liên quan đến cách hiểu về "tổ chức, cá nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam" quy định tại điểm c khoản 1 Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP như phản ánh của doanh nghiệp.

Theo đó, tại thời điểm làm thủ tục xuất khẩu tại chỗ, doanh nghiệp được nộp phiếu xuất kho kiêm vận chuyển nội bộ (bản chụp) thay hóa đơn GTGT theo quy định tại điểm c khoản 3 Điều 13 Nghị định 123/2020/NĐ-CP .

Khi làm thủ tục nhập khẩu tại chỗ, doanh nghiệp mới phải nộp hóa đơn GTGT kèm theo hồ sơ hải quan thông qua hệ thống hải quan điện tử.

Về thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ, thực hiện theo quy định tại khoản 58 Điều 1 Thông tư 39/2018/TT-BTC .

Thời gian tới, Tổng cục Hải quan sẽ nghiên cứu, nâng cấp Hệ thống VNACCS để cho phép doanh nghiệp có thể khai một tờ khai XK đối ứng với nhiều tờ khai NK và ngược lại.

Theo hướng dẫn tại điểm b1 khoản 5 Điều 86 và chỉ tiêu 1.69 Mẫu số 1 Phụ lục I ban hành kèm Thông tư 38/2015/TT-BTC , tại chỉ tiêu "Số quản lý nội bộ của doanh nghiệp" trên tờ khai NK tại chỗ sẽ khai báo theo cấu trúc sau: "#&NKTC#&số tờ khai xuất khẩu tại chỗ tương ứng".

C/O là căn cứ để xác định xuất xứ và áp dụng mức thuế chống bán phá giá.

Riêng lô hàng không có C/O, sẽ phải áp dụng mức thuế chống bán phá giá là 54,9% (Điểm 4 Thông báo ban hành kèm Quyết định số 2080/QĐ-BCT ).

Theo Cục Hải quan TP. HCM, đối với các lô hàng XNK tại chỗ của các doanh nghiệp trong nước trên địa bàn thành phố sẽ được thực hiện thủ tục tại Chi cục Hải quan quản lý hàng gia công.

Theo đó, trường hợp Công ty mua lại thành phẩm mà bên nước ngoài đặt gia công để sản xuất hàng hóa xuất khẩu thì đăng ký tờ khai nhập khẩu tại chỗ theo loại hình nhập kinh doanh (A11) hoặc nhập kinh doanh sản xuất (A12) và phải kê khai nộp thuế tương ứng với từng loại hình (điểm 4 mục II Công văn số 2687/TCHQ-TXNK ngày 01/6/2021).

Sau khi sản xuất, xuất khẩu sản phẩm, Công ty được làm thủ tục hoàn thuế nhập khẩu tương ứng với lượng nguyên liệu, vật tư (đã nhập khẩu tại chỗ) cấu thành trong sản phẩm xuất khẩu theo quy định tại Điều 36 Nghị định 134/2016/NĐ-CP .

Theo đó, doanh nghiệp có thể làm thủ tục nhập khẩu tại chỗ ngay tại Chi cục Hải quan nơi đã làm thủ tục xuất khẩu tại chỗ.

- Nếu là hàng NK tại chỗ từ khu phi thuế quan vào trong nước và đáp ứng đủ các điều kiện hưởng thuế ưu đãi đặc biệt thì được hưởng mức thuế suất ưu đãi đặc biệt (FTA).

- Nếu là hàng NK tại chỗ ở trong nước theo chỉ định của nước ngoài, đáp ứng điều kiện có xuất xứ Việt Nam hoặc xuất xứ từ nước có thỏa thuận đối xử tối huệ quốc với Việt Nam thì chỉ được hưởng thuế ưu đãi MFN.

Chính sách thuế GTGT đối với hàng xuất nhập khẩu tại chỗ được thực hiện theo quy định tại Điều 2, Điều 3, Điều 5 Luật Thuế GTGT số 13/2008/QH12 (sửa đổi tại Luật số 106/2016/QH13 ) và điểm a khoản 1 Điều 9, khoản 2 Điều 17 Thông tư 219/2013/TT-BTC .

Trường hợp vi phạm quy định về hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ thì tùy theo tính chất, mức độ, hành vi vi phạm và tình trạng hàng hóa đã giao nhận có thể bị xử phạt theo Điều 6, 7, 8 hoặc Điều 13, 14 Nghị định 127/2013/NĐ-CP .

Theo Công văn này, trường hợp hàng hóa xuất khẩu tại chỗ là hàng do doanh nghiệp nội địa sản xuất sau đó xuất bán cho DNCX (không nằm trong KCX nhưng đáp ứng quy định về khu PTQ theo khoản 1 Điều 4 Luật thuế XNK) thì vẫn được hưởng chính sách miễn hoặc hoàn thuế nhập khẩu nguyên liệu.

Tuy nhiên, đối với hàng hóa xuất khẩu tại chỗ là hàng do doanh nghiệp Việt Nam sản xuất cho thương nhân nước ngoài nhưng được chỉ định giao sản phẩm tại Việt Nam thì không được miễn hay hoàn thuế nhập khẩu nguyên liệu.

Các trường hợp đã được miễn thuế nhập khẩu nguyên liệu để SXXK nhưng sau đó thực xuất khẩu sản phẩm tại chỗ theo chỉ định của thương nhân nước ngoài thì sẽ bị ấn định thuế, tiền chậm nộp và bị xử phạt hành chính.

Theo khoản 3 Mục II Thông tư 04/2007/TT-BTM, đối với quyền xuất khẩu thì doanh nghiệp FDI được xuất khẩu tại chỗ hàng hóa do mình sản xuất tại Việt Nam.

Đối với quyền nhập khẩu thì doanh nghiệp FDI được nhập khẩu tại chỗ máy móc, thiết bị, dụng cụ, vật tư để tạo TSCĐ và nguyên vật liệu cho sản xuất.

Ngoài ra, tại Điều 32 Nghị định 187/2013/NĐ-CP cũng có quy định quyền XNK tại chỗ của doanh nghiệp FDI liên quan đến hoạt động gia công như sau:

- Nếu là bên đặt gia công, được xuất khẩu tại chỗ sản phẩm gia công; máy móc, thiết bị cho thuê hoặc cho mượn; nguyên phụ liệu, vật tư dư thừa; phế phẩm, phế liệu theo thỏa thuận của các bên có liên quan và phù hợp với quy định hiện hành về quản lý XNK (điểm e khoản 1).

- Nếu là bên nhận gia công, làm thủ tục xuất khẩu tại chỗ sản phẩm gia công; máy móc, thiết bị thuê hoặc mượn; nguyên phụ liệu, vật tư dư thừa; phế phẩm, phế liệu theo ủy nhiệm của bên đặt gia công (điểm e khoản 2).

Điều kiện xuất khẩu, nhập khẩu tại chỗ hàng hóa đã được quy định cụ thể tại khoản 3 Điều 32 Nghị định 187/2013/NĐ-CP và điểm c khoản 3 Mục II Thông tư 04/2007/TT-BTM .

Theo Bộ Khoa học & Công nghệ, mục đích chính khi xây dựng Thông tư 23/2015/TT-BKHCN chỉ nhằm ngăn chặn máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng có công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường từ nước ngoài lần đầu nhập khẩu về Việt Nam.

Theo đó, đối với máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng đang ở trong lãnh thổ Việt Nam, khi chuyển giao giữa các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam, bao gồm cả trường hợp chuyển giao giữa DNCX với doanh nghiệp nội địa sẽ không thuộc phạm điều chỉnh của Thông tư 23/2015/TT-BKHCN , tức miễn giám định chất lượng.

Đối với hàng hóa đưa vào, đưa ra kho ngoại quan, thủ tục hải quan thực hiện theo quy định tại Điều 88 Nghị định 08/2015/NĐ-CP (sửa đổi tại Nghị định 59/2018/NĐ-CP ) và Điều 91 Thông tư 38/2015/TT-BTC (sửa đổi tại Thông tư 39/2018/TT-BTC ).

Việc nhập khẩu hàng hóa từ kho ngoại quan để sản xuất hàng xuất khẩu được thực hiện theo hướng dẫn tại Điểm 16 Công văn số 5529/TCHQ-TXNK ngày 24/11/2021.

Theo đó, hàng NK tại chỗ để SXXK không được miễn thuế như hàng NK tại chỗ để gia công xuất khẩu là do chính sách quản lý của 02 loại hình này có sự khác nhau. Tuy nhiên, doanh nghiệp sẽ được hoàn lại số thuế nhập khẩu đã nộp sau khi xuất khẩu sản phẩm. Chi tiết xem Công văn số 1320/TCHQ-TXNK ngày 15/4/2022.

Ngoài ra, không phải mọi trường hợp NK tại chỗ để SXXK đều phải nộp thuế nhập khẩu, chẳng hạn nếu NK tại chỗ từ DNCX, doanh nghiệp trong khu phi thuế quan có thể được miễn thuế; ngược lại, nếu NK tại chỗ từ doanh nghiệp nội địa khác thì phải nộp thuế. Chi tiết xem STT 16, STT 32 Phụ lục ban hành kèm Công văn số 5529/TCHQ-TXNK ngày 24/11/2021.

Tuy nhiên, nếu hàng hóa đã được đưa vào sản xuất hoặc tiêu dùng tại thời điểm kiểm tra thì Chi cục Hải quan nơi nhập khẩu và xuất khẩu tại chỗ sẽ phối hợp xử phạt thuế kèm xử phạt hành chính đối với bên vi phạm, đồng thời không cho đăng ký tờ khai nhập khẩu đối ứng.

Đối với các tờ khai xuất khẩu tại chỗ chưa có tờ khai nhập khẩu đối ứng đăng ký từ sau ngày 25/4/2021, Hải quan sẽ theo dõi, xử lý theo quy định tại Điều 10, Điều 12 Nghị định 134/2016/NĐ-CP và Công văn số 2687/TCHQ-TXNK ngày 1/6/2021.

Trường hợp khi làm thủ tục xuất khẩu tại chỗ sản phẩm, doanh nghiệp không cung cấp được văn bản chỉ định giao hàng tại Việt Nam của thương nhân nước ngoài, cho dù có nộp bổ sung sau thông quan thì cũng không được miễn thuế nhập khẩu nguyên liệu.

Trường hợp quá thời hạn này, doanh nghiệp không có thông tin tờ khai nhập khẩu đối ứng thì bắt buộc phải đăng ký lại tờ khai xuất khẩu theo mã loại hình A42 và khai nộp bổ sung thuế cho phần nguyên liệu, vật tư nhập khẩu. Nếu doanh nghiệp không tự giác khai nộp bổ sung thuế, Hải quan có quyền ấn định thuế theo quy định tại Điều 17 Nghị định 126/2020/NĐ-CP .

Tổng cục Hải quan cho rằng, việc kiến nghị miễn ấn định thuế đối với các tờ khai xuất khẩu tại chỗ nhưng chưa có tờ khai nhập khẩu tại chỗ đối ứng sau thời hạn 15 ngày do ảnh hưởng của dịch là không phù hợp. Thay vào đó, có thể xem xét cho gia hạn nộp thuế (ấn định) theo quy định tại Điều 62 Luật Quản lý thuế và Điều 11 Thông tư 06/2021/TT-BTC .

Riêng kiến nghị miễn xử phạt vi phạm hành chính đối với các tờ khai xuất khẩu tại chỗ nhưng chưa có tờ khai nhập khẩu tại chỗ đối ứng sau thời hạn 15 ngày do ảnh hưởng dịch, Hải quan sẽ xem xét xử lý theo hướng dẫn tại Công văn số 3569/TCHQ-PC ngày 3/6/2020.

Tuy nhiên, trước mắt, chính sách miễn hoặc hoàn thuế nhập khẩu nguyên liệu vẫn phải thực hiện theo đúng quy định tại khoản 1 Điều 36 Nghị định 134/2016/NĐ-CP

Theo đó, chỉ khi sản phẩm gia công, SXXK được xuất khẩu ra nước ngoài hoặc xuất vào khu PTQ thì mới được miễn hoặc hoàn thuế nhập khẩu nguyên liệu. Ngược lại, nếu xuất khẩu sản phẩm theo hình thức xuất khẩu tại chỗ (giao tại Việt Nam theo chỉ định của nước ngoài) thì không được miễn hay hoàn thuế nguyên liệu.

Quy định mới nhất về quyền XK của doanh nghiệp FDI tại Nghị định 09/2018/NĐ-CP chỉ cho phép doanh nghiệp FDI được mua hàng hóa tại Việt Nam để XK ra nước ngoài, không bao gồm quyền mua hàng hóa để XK tại chỗ.

Đối với hoạt động XK tại chỗ, doanh nghiệp FDI cũng chỉ được XK tại chỗ các sản phẩm, máy móc phục vụ gia công hoặc sản phẩm tự sản xuất (Điều 32 Nghị định 187/2013/NĐ-CP , điểm c khoản 3 Mục II Thông tư 04/2007/TT-BTM )